Przez 25 lat działalności MAPEI w Polsce wspieraliśmy wiele ambitnych inwestycji, od modernistycznych budynków po wiekowe perełki architektury, takie jak Kościół Garnizonowy Św. Katarzyny w Toruniu. W jubileuszowym roku zapraszamy Was do wspólnego odkrywania historii naszych "pomników". Może już spotkaliście jeden z nich na swojej drodze?
Kościół Św. Katarzyny w Toruniu wzniesiony w latach 1894-1897 jest dziś jednym z kluczowych zabytków neogotyckiej architektury miasta. Wysoka na 86 metrów wieża i smukła sylwetka świątyni sprawiają, że jest to jeden z najbardziej rozpoznawalnych budynków sakralnych Torunia. Niestety, w wyniku niestabilnego gruntu pod fundamentami kościoła oraz zmian w infrastrukturze miejskiej otaczającej obiekt, na początku XXI wieku odkryto znaczne spękania konstrukcji wieży. Stało się jasne, że budynek należy ratować. Trzeba to było zrobić szybko i skutecznie!
Historia powstania Kościoła Św. Katarzyny ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia problemów z jego stabilnością. Dzisiaj teren, na którym zbudowano świątynię leży niemal w centrum miasta, jednak przez setki lat ziemie te znajdowały się poza murami obronnymi Torunia. Od czasów średniowiecznych było to Przedmieście Św. Katarzyny. Wpływ tych czynników doprowadził do niestabilności gruntu, co stanowiło wyzwanie już na etapie budowy świątyni. Pierwotne założenia budowlane wymagały korekty i wzmocnienia fundamentów poprzez palowanie, co jednak nie uchroniło obiektu przed przyszłymi problemami.
Już po 1629 roku w trakcie wojen polsko-szwedzkich została znacząco zniszczona zabudowa kwartałów Przedmieścia Chełmińskiego. To wówczas Przedmieście Św., Katarzyny stało się najbardziej zaludnionym obszarem przylegającym do miasta.
Po południowej stronie drogi stała ufundowana w czternastym wieku kaplica, której patronka stała się dosyć szybko patronką całego obszaru. Nowe obwarowania wytyczono tuż za linią średniowiecznych murów miejskich. Torunia miały bronić cztery bastiony: Odcinkowy, Św. Katarzyny, Kawaler i Nowy.
Pod koniec XIX wieku (1884 r.) władze pruskie podjęły decyzję o budowie nowej dzielnicy. Miała mieć charakter wojskowy i nosić nazwę Wilhelmstadt. Wytyczony został nowy układ urbanistyczny, a jego centralną częścią stał się kościół garnizonowy pod wezwaniem Św. Katarzyny, który zaczęto wznosić w 1894 roku. Jego projektantem był ceniony niemiecki architekt i urzędnik budowlany Ferdinand Schönhals.
Już budowniczowie świątyni napotkali spore problemy, jak mówi Marek Skibicki, Prezes Zarządu firmy Konserwacja Zabytków „Renovatio” sp. z o.o.:
„Pierwotne założenie przyjęte na początku budowy Kościoła Garnizonowego opierało się o zastosowanie wylewki betonowej jako fundamentu. Jednak kiedy pierwsi budowniczowie zaczęli wznosić wieżę, dokładając kolejne cegły, okazało się, że fundament nie jest wystarczająco stabilny w stosunku do posadowionego na nim ciężaru. Nastąpiło tąpnięcie. Podjęto zatem decyzję o rozebraniu dotychczas wymurowanej konstrukcji i zmianę projektu pod kątem technicznym. Należało dojść do właściwego podłoża rodzimego, a to znajdowało się dziewięć metrów poniżej poziomu gruntu. W związku z tym podjęto decyzję o wykonaniu palowania w głąb gruntu, a następnie posadowienie na nim fundamentu i posadzki kościoła”.
Ponadto w części prezbiterium został swoisty łuk, który rozkładał siły ciężkości na pale znajdujące się w podłożu. Dopiero wówczas wykonana została posadzka o grubości jednego metra. Na tak przygotowanym placu budowy wznowiono prace budowlane.
„Problemy miały związek z przepływającą niegdyś tuż obok Bachą – strugą toruńską, która w poprzednich stuleciach wypłukiwała grunt – dodaje Marek Skibicki – Znaczenie miał także fakt, że w miejscu dzisiejszej linii tramwajowej biegnącej od ul. Warszawskiej niegdyś znajdowała się fosa. Czynniki te przyczyniły się znacznie do destabilizacji gruntu w obrębie dzisiejszego Placu Św. Katarzyny”.
Powstała neogotycka świątynia, którą wyróżnia wysmukłość sylwetki, wysoka wieża (86 m), pięcioboczne zamknięcie prezbiterium oraz nawa poprzeczna. Czworoboczną wieżę zwieńczono ośmiobocznym hełmem oraz czterema małymi wieżyczkami narożnymi. W formie architektonicznej kościół nawiązuje do tradycji toruńskich budowli gotyckich.
Na początku XXI wieku, niedługo po zakończeniu budowy podziemno-naziemnego parkingu w pobliżu placu Św. Katarzyny, na wieży kościoła pojawiły się poważne pęknięcia. Miały one od 2 do 3 metrów długości i uwidoczniły się na cegle licowej.
Jak wspomina Marek Skibicki:
„Fakt ten został zgłoszony do Inwestora, podjęto decyzję o konieczności wykonania projektu ratunkowego, który polegał na wzmocnieniu strukturalnym, murów obwodowych wieży, kotwami chemicznymi w celu ustabilizowania wieży kościoła. Siły działające na obiekt spowodowały pojawienie się licznych spękań, także na sklepieniach - przez co niektóre z cegieł na żebrach sklepiennych zaczęły się wysuwać i klawiszować. Stanowiło to zagrożenie nie tylko konstrukcyjne, ale zagrażało również osobom przebywającym w świątyni. Sklepienie nad nawą główną charakteryzowało się największymi spękaniami oraz ubytkami. Aby je ustabilizować zastosowano (od góry na kopułach) siatki zbrojeniowe z impregnowanego włókna szklanego MAPEGRID G 220 wklejane na zaprawę w systemie MAPEI. Dopiero wtedy zaczęto uzupełniać ubytki, a następnie odtworzono historyczną malaturę sklepień”.
Aby ustabilizować konstrukcję kościoła, zdecydowano się na kompleksowe wzmocnienie murów oraz sklepienia z wykorzystaniem nowoczesnych technologii MAPEI dostosowanych do zabytkowej architektury.
Pracę zaczęto od konsolidacji struktury murów. Do scalenia rys w konstrukcji wieży zastosowano MAPE-ANTIQUE I – bezcementowe spoiwo hydrauliczne na bazie wapna i ekologicznej pucolany. Produkt ten umożliwił wykonanie zaczynu iniekcyjnego, który skutecznie wypełnił szczeliny i wzmocnił konstrukcję bez ryzyka negatywnych reakcji chemicznych z oryginalnymi materiałami budowlanymi.
Następnie wzmocniono sklepienie, które doznało największych uszkodzeń, tam spękania i ubytki doprowadziły do wysuwania się cegieł z żeber. Aby przywrócić stabilność zastosowano siatkę zbrojeniową MAPEGRID G 220 z alkaloodpornych włókien szklanych. Cała powierzchnia została pokryta warstwą specjalistycznej zaprawy wzmacniającej konstrukcje murowe, PLANITOP HDM RESTAURO. W połączeniu z siatką MAPEGRID G 220 tworzy ona skuteczny system zabezpieczający przed dalszymi uszkodzeniami.
Po wykonaniu prac wzmacniających przystąpiono do uzupełniania ubytków oraz odtworzenia historycznej malatury sklepień. Dzięki zastosowanym technologiom udało się przywrócić pierwotny wygląd wnętrza świątyni, zachowując jego zabytkowy charakter.
Dzięki zastosowaniu innowacyjnych rozwiązań MAPEI udało się skutecznie zabezpieczyć konstrukcję Kościoła Św. Katarzyny, eliminując ryzyko dalszych uszkodzeń i zapewniając jego trwałość na kolejne dziesięciolecia. Obiekt odzyskał swój dawny blask, zachowując jednocześnie historyczną wartość. Dziś znów możemy podziwiać nie tylko 86-metrową wieżę czy unikatową bryłę, ale też rzeźby Ignacego Zelka, kolorowe witraże z 1897 r., oryginalne malowidła i organy Sauera.
Następnym razem, gdy będziecie spacerować po malowniczych ulicach Torunia, zwróćcie uwagę na Kościół Garnizonowy Św. Katarzyny. To jeden z pomników MAPEI, w którym innowacyjne technologie spotkały się z wielowiekową historią! A jeśli rozejrzycie się uważniej, przekonacie się, że MAPEI spotkacie wszędzie – od zabytkowych świątyń po nowoczesne stadiony i wieżowce. Bo gdziekolwiek liczy się trwałość, estetyka i nowoczesne rozwiązania, tam jesteśmy my!
Bądź na bieżąco
![Realtà Mapei International [ENGLISH]](https://cdnmedia.mapei.com/images/magasin.png?sfvrsn=ce2cbc88_29)
